Công nghệ đang dần chiếm lĩnh một vị trí không nhỏ trong cuộc sống của loài người. Bên cạnh những tích cực, thì mạng xã hội cũng đem lại không ít những tiêu cực.
Chiếc micro của điện thoại giờ đây không chỉ để thu giọng nói, nó còn thu luôn tất cả các cuộc hội thoại hằng ngày của con người. Bất kì một bình luận, lượt thích, dấu vết nào chúng ta để lại trên mạng xã hội, đều được lưu lại, phân tích và dữ liệu đó được sử dụng để moi tiền chúng ta nhiều nhất có thể. Kể cả những cuộc nói chuyện vô thưởng vô phạt.
Công nghệ ảo đang đóng khuôn lối sống của ta, chia cắt xã hội, hủy hoại những giá trị thực của con người. Sự phát triển của công nghệ hiện đại là một giấc mơ đẹp, nhưng cũng dễ dàng trở thành một cơn ác mộng của xã hội loài người.
. . .
“Tôi chỉ muốn có một người lắng nghe vậy thôi.”
Đây là câu thoại nổi tiếng nằm trong chuỗi series bộ phim BLACK MIRROR – gương đen.
Black Mirror là loạt phim nói về ảnh hưởng của công nghệ lên cuộc sống hằng ngày của con người. Mỗi tập phim trong chuỗi series dựng lên những bối cảnh tương lai khác nhau, hàng loạt tương lai tối tăm, nếu con người tiếp tục để công nghệ kiểm soát và định hình cuộc đời mình. Chủ để xuyên suốt bộ phim nêu lên cái giá mà con người phải trả khi sống trong một thế giới bị chi phối bởi công nghệ. Các nhân vật qua từng tập phim cũng giằng xé, đau khổ trong thế giới công nghệ tiên tiến tưởng chừng rất nhiệm màu đó.
Điển hình trong tập Fifteen Million Merits một nhân vật nam chính đã phải gào lên:
“Tôi muốn các người phải thực sự lắng nghe, chứ không phải đeo mặt nạ giả vờ như vẫn làm. Để cảm nhận chứ không phải xử lý thông tin.“
Bộ phim chọn góc nhìn vào khía cạnh tiêu cực mà công nghệ mang đến cho con người. Màn hình tivi, điện thoại, máy tính, carema đều là những tấm kính với đầy đủ màu sắc lung linh đa dạng, nhưng đấy là những khi chúng còn được kết nối với internet với mạng xã hội.
Vậy khi không còn kết nối được với không gian mạng thì sao, đó là lúc chúng trở về là một tấm kính đen nguyên bản. Và cuộc đời mỗi chúng ta liệu có bị bủa vây bởi màu đen đó chăng?
Black Mirror hay “gương đen”, thực chất là một tấm gương đen để ta ngồi lại, soi chiếu, nhìn ngắm chính mình. Rằng công nghệ không chỉ có khả năng cho ta thấy mình là ai, mình đang làm gì mà còn có sức mạnh thay đổi, làm biến dạng con người ta.
Con người tạo ra công nghệ, nhưng vô tình lại để công nghệ ngày càng chi phối và ngày càng bị kiểm soát và lệ thuộc nhiều hơn.
. . .
Sự căng thẳng của não bộ trước xã hội hiện đại
Hệ thống ứng phó với căng thẳng của con người nàng càng trở nên căng thẳng và quá tải bởi liên tục phải chạy theo những âm thanh ồn ào của thế giới hiện đại: âm thanh đường phố, tiếng còi xe, của những phương tiện giao thông trên đường, tiếng tivi, âm thanh của những thiết bị công nghệ…v.v.
Mỗi khi nghe thấy một âm thanh bên ngoài, bộ não của ta sẽ vô thức liền đặt câu hỏi: “ âm thanh này là gì, âm thanh này có quen thuộc hay không? Hết lần này đến lần khác. Ta quét đặc điểm của từng âm thanh và so sánh với những điều vốn an toàn và quen thuộc hằng ngày.Việc giám sát âm thanh từ môi trường xã hội liên tục này có thể tiêu tốn một phần đáng kể năng lượng của chúng ta, gây căng thẳng cho cơ thể và đặc biệt là não bộ.
Xã hội chúng ta đang rơi vào tình trạng nghèo nàn sự kết nối.
Ta sống trong những môi trường mà ta càng ít có sự gặp gỡ và tương tác với nhau. Nhưng ngay cả khi gặp ai đó và trò chuyện với họ thì ta cũng hiếm khi biết cách lắng nghe và thực sự hiện diện.
Tương tác trưởng thành giữa người với người cần đến nổ lực để hiểu người khác mình. Vậy nên chúng ta ai cũng đều cần phải lắng nghe, điều hoà và suy ngẫm.
Bởi nếu chỉ giao tiếp thông qua mạng xã hội, không gian ảo mà không có những cuộc trò chuyện sâu sắc và trực tiếp với người khác chúng ta sẽ không thể tạo ra những tương tác tích cực lành mạnh giữa người với người.
Mất kết nối và cảm giác cô đơn có vai trò rất quan trọng trong việc gia tăng cảm giác lo âu, các vấn đề về giấc ngủ, lạm dụng chất kích thích, và trình trạng trầm cảm mà chúng ta đang thấy phổ biến trong xã hội hiện nay.
Lắng nghe, thẩu hiểu cần đi kèm với cả sự thấu cảm
Thấu cảm là khả năng biết đặt mình vào vị trí của người khác, cả về mặt cảm xúc, để cảm nhận ít nhất một chút cảm giác nào đó mà người đối diện đang trải qua, để có thể đứng trên góc độ của họ mà nhìn nhận vấn đề, để bớt đi những quan điểm tiêu cực, cho phép ta hiểu hơn về câu chuyện của người khác.
Thậm chí sự thấu cảm đó cần phải được đánh đổi bằng kinh nghiệm, là những gì được bản thân rút ra sau không ít lần sơ ý làm tổn thương người khác.
Hiện diện bên họ.
Ta không thể nói chuyện với người đang nóng giận, buồn bã, đau khổ hay thậm chí là tuyệt vọng, nhưng ta có thể là miếng bọt biển hút lấy những cảm giác đang bùng nổ bên trong của họ.
Thay vì nói: ”Bạn sao vậy? Nói cho tôi biết bạn đang gặp phải vấn đề gì? Tôi sẽ nghĩ cách giúp bạn? Tôi sẽ cho bạn lời khuyên.” Thì ta cần để họ có cảm giác có quyền kiểm soát, để họ chọn điều họ muốn nói, nói vào khi nào và ở mức độ ra sao. Lúc đó điều ta cần làm là bên cạnh, hiện diện, và lắng nghe mà thôi.
Nếu ta trao cho đối phương quyền kiểm soát và giúp họ cảm thấy an toàn, khả năng họ nói ra điều khiến họ khó chịu sẽ cao hơn.
Nếu như bạn thật sự muốn giúp ai đó, đôi khi cách tốt nhất chỉ đơn giản là hãy lắng nghe những tâm sự của họ. Đừng vội đưa ra lời chỉ dẫn khi có thể bạn còn chưa hiểu hết vấn đề của họ là gì.
Giống như khi chúng ta phải nghe những lời khuyên như: đừng buồn nữa, tích cực lên, đừng suy nghĩ nữa, quên chúng đi, đừng lười nữa, cố gắng nhiều lên đi… Toàn những lời khuyên đúng mà, tôi cũng muốn vui mà, tôi cũng hết buồn mà. Nhưng sao nghe xong chỉ khiến tôi cảm thấy tệ hơn.
Giá trị của một lời khuyên đôi khi không chỉ nằm ở mặt nội dung mà nó còn phụ thuộc vào thời điểm. Đưa ra lời khuyên như thế nào, và vào thời điểm nào, là những yếu tố quyết định mức độ hiệu quả của một lời khuyên.
. . .
Giờ đây tôi sẽ chỉ đưa ra lời khuyên khi được hỏi, hoặc khi nhận thấy rằng người kia thật sự đang muốn được nhận lời khuyên từ tôi. Còn không, tôi sẽ tiếp tục lắng nghe.
Bởi đôi khi có những người họ thật sự biết bản thân đang cần điều gì, chẳng qua là khi đang loay hoay, khi đứng trước quá nhiều sự hỗn loạn, họ chưa có đủ tự tin để chấp nhận sự lựa chọn đó cho bản thân mà thôi.
Người chọn lựa là bởi họ cảm thấy bối rối, nên họ mới phải lựa chọn. Nếu họ không bối rối, thì chẳng cần phải lựa chọn làm gì. Chỉ có người đang bối rối mới phải lựa chọn sẽ làm hoặc không làm gì. Còn người đang rõ ràng và đơn giản thì không cần lựa chọn. Hiện trạng vẫn là hiện trạng.
Và biết đâu chỉ bằng việc được lắng nghe, họ sẽ có cơ hội để giãi bày và nhìn nhận sâu hơn vào những gì đang vướng mắc, và rồi tự có những đúc kết của riêng mình. Rồi mọi thứ dần sáng tỏ, mà chẳng cần đến một lời khuyên nào cả.
Tôi nghĩ, thay vì tìm cách giải quyết vấn đề của người khác, chúng ta hãy giúp đỡ họ để họ có thể tự giải quyết vấn đề của mình.
Vì thứ con người ta cần nhiều khi chẳng phải là lời khuyên, mà chỉ là sự lắng nghe chân thành.
. .
.
.
.
.
